为了编写《汉语世界语大词典》，我在准备阶段曾将宫本正男先生编纂的《日本语エスペラント辞典》通读了一遍，并作了阅读笔记。这些笔记后来成为我编写《汉语世界语大词典》的重要参考资料之一。日语和汉语有着共同的文化渊源。日语在古代从汉语中吸收了大量词语，这些词语已经成为日语基本词汇的重要组成部分；近代汉语又从日语借用了大量自然科学和社会科学方面的词语，因而在汉日两种语言中存在着大量的具有共同语源、词形相同（即使用的汉字相同）、语义相近或相同的词语。所以，认真研读《日本语エスペラント辞典》，从中吸收有用的语汇资料，对提高汉世词典的编写质量，无疑是有益的，必要的。
《日本语エスペラント辞典》是宫本先生一人独力编成的。该词典的后记中记载了编写起讫时间：起稿 1973年5月，初稿 1978年8月，再稿 1982年4月，校了 1982年9月；第二版起稿 1985年10月，校了 1988年7月。这就是说，第一版从开始编写到到全部完稿付印约9年半的时间。这和我编写《汉语世界语大词典》初稿的时间大致相当。但从收词量上来看，我的词典比宫本的词典容量大一些，所收的例句也较多。至于具体内容的比较，由于汉语和日语毕竟是两种不同的语言，也由于两国的文化背景不完全相同，更由于我本人是其中一部词典的编者，因而我很难作出客观的比较。应该说，各有特色吧。
上面说道，日语和汉语中有一些共同的语汇。这些共同语汇，有的字面虽然相同，但语义可能有细微的差别。比较这些词语在日世和汉世两种辞书中的世界语译文，是一件颇有意义，也是很有趣的事。下面就从宫本先生的辞典和拙编词典中摘录一些共同的语汇以对照形式列出，供朋友们研究比较。（不带黑括号的是日世辞典中的词条，带黑括号的是汉世词典中的词条。）
青出于蓝而胜于蓝 La bluo venis el [de] indigo, sed pli blua ol ĝi; Disĉiplo foje estas pli talenta ol lia instruisto. (p. 1)
【青出于蓝而胜于蓝】 la bluo venas el la indigoplanto, sed ĝi estas pli blua ol la planto mem — la lernanto superas la instruiston; la disĉiplo superas la majstron
做一天和尚撞一天钟 Morgaŭ blovos morgaŭa vento. (p. 11)
【做一天和尚撞一天钟】 kiel longe oni restas bonzo, tiel longe oni sonorigas la sonorilon — preni pasivan sintenadon kontraŭ sia laboro; fari nur sian malplejeblon por sia laboro; labori tute sen fervoro [nur por la formo]
手里捏一把汗 kvazaŭ kun ŝvito en pugnoj (p. 11)
【捏一把汗】 havi la manojn ŝvitantajn de timego; havi la spiron retenitan pro animstreĉo
不打不相识；不打不成交 De pluvo duŝita, la tero iĝas solida. (p. 21)
【不打不相识】 〈谚〉 amikeco kreskas el interŝanĝitaj pugnobatoj; sen disputo, ne interkompreno
干支 sesdekjara ciklo (laŭ la antikva orienta kalendaro) (p. 82)
【干支】 la 10 Ĉielaj Trunkoj (天干) kaj la 12 Teraj Branĉoj (地支) (du serioj da signoj uzataj, kun unu prenita el ĉiu serio, por formi 60 parojn, indikantajn la jarojn)
燕雀焉知鸿鹄之志 La koron de falko pasero ĉiam restas sen rimarko. (p. 86)
【燕雀安知鸿鹄之志】 kiel la paseroj povus kompreni la ambiciojn de la cigno? — la altaj celoj de la noblulo estas nekompreneblaj por la malnoblulo
朝闻道夕死可矣 Se mi povus esti iluminita pri la Vojo matene, mi mortus kontenta vespere. (p. 116)
【朝闻道，夕死可矣】 se mi aŭdus pri la vero en la mateno, mi volonte mortus en la vespero
【朝闻夕死】 oni volus morti en la vespero, se oni povus aŭdi pri la vero en la mateno — profunde ami kaj soife avidi la veron
虚岁 aĝo laŭ kalendara jaro: 虚岁6岁 en sia 6-a (kalendara) jaraĝo (p. 148)
【虚岁】 nominala [neplenjara] aĝo
汗牛充栋 staplego da libroj (p. 175)
【汗牛充栋】 libroj sufiĉe multaj por ŝvitigi ŝarĝobovon aŭ plenigi la domon ĝis la ĉevronoj — grandega nombro da libroj
李下不正冠 sin deteni de ĉia suspektebla ago (p. 184)
【瓜田不纳履，李下不正冠】 ne laĉu viajn ŝuojn sur melonkampo, kaj ne reĝustigu vian ĉapon sub prunarbo — fari nenion, kiu vekus suspekton
【瓜田李下】 sur melonkampo aŭ sub prunarbo — loko, kie oni sin elmetas al suspektoj
祸从口出。 Se birdo tro bekas, la katon ĝi vekas. (Z) (p. 196)
【祸从口出】 malfeliĉo venas [eliras] el la buŝo [de tio, kion oni diras]; se birdo tro bekas, la katon ĝi vekas (z)
吴越同舟 malamikoj kune en sama boato (p. 308)
【吴越同舟】 personoj reciproke malamikaj en la sama boato — eĉ neniel repacigeblaj malamikoj devus helpi unu la alian alfrontante komunan pereigan danĝeron
为五斗米折腰 sin teni humila pro bagatela salajro (p. 326)
【不为五斗米折腰】 trovi neebla sin klini pro kvin doŭ-oj da rizo — ne forlasi sian dignon pro materiala akiro
人间万事，塞翁失马。 La feliĉo kaj malfeliĉo alternas en homa vivo. (p. 341)
【塞翁失马，安知非福】 kiam la maljunulo ĉe la landlimo perdis sian ĉevalon, kiu povis antaŭvidi, ĉu el tiu ĉi malbono ne rezultos ia bono? — perdo [malbono, malfeliĉo] povas turniĝi en gajnon [bonon, feliĉon] (el la parabolo en Huai Nan Zi 《淮南子》 pri la maljunulo ĉe la landlimo, kies perdita ĉevalo revenis al sia mastro akompanate de pli bona ĉevalo); en ĉiu malbono estas iom da bono (z)
洛阳纸贵 esti aĉetata furore (p. 375)
【洛阳纸贵】 papero estas multekosta en Luoyang (dirata pri la vasta cirkulado de populara verko; el la rakonto pri Zuo Si 左思 en Jin-dinastio, kies longa verko “Rapsodio pri la Tri Ĉefurboj” 《三都赋》 estis kopiita de tiom multe da homoj, ke papero eĉ malabundiĝis en Luoyang) — (pp literatura verko) esti populara kaj vaste aĉetata
钟馗 Demonpelisto; Epidemipelisto (p. 443)
【钟馗】 diaĵo supozata kiel forpelanto de demonoj (kies bildo uzata por esti surgluita kiel amuleto ĉe la enirejo al domoj por forbari malbonajn influojn); demonpelanto
筝 kotoo (p. 541)
【筝】 〈乐〉 ĝeng-o, 13-, 16-, 21- aŭ 25-korda plukinstrumento iom simila al la citro
算盘 sorobano (p. 565)
【算盘】 abako; globokalkulilo; sorobano*
歧路亡羊 perdo de principo pro komplik(it)eco (p. 585)
【歧路亡羊】 ŝafo perdanta la vojon ĉe vojforko — perdi la orientiĝon en komplika situacio
七夕 la Stela Festo; la Festo de la Teksistino; la Duoblosepa Festo (p. 598)
【七夕】 la sepa vespero de la sepa lunkalendara monato (kiam, laŭ la legendo, la Knabobovisto 牛郎 kaj la Teksistino 织女 renkontiĝas unu fojon en jaro en la galaksio) ——参见“牛郎织女”
豆腐 tohuo; （中国风） toŭfuo
【豆腐】 toŭfuo (ĉina manĝaĵo, farita el sojfaboj, kun formo pli-malpli simila al tiu de kazeo); tohuo; sojfaba kazeo
败军之将不言勇。 Venkita generalo ne parolas pri la batalo. (p. 440); Generalo venkita restas muta pri afero milita. (p. 785)
【败军之将，不可以言勇】 venkita generalo ne povas paroli pri la batalo; generalo venkita devas resti muta pri afero milita
一将功成万骨枯。 La gloro de generalo venas de la sangoj de la soldataro. (p. 440)
【一将功成万骨枯】 la reputacio de unu generalo estas farita el dek mil kadavroj; la gloro de generalo venas de la sang’ de l’ soldataro; sen la morto de milionoj ne estus la grandeco de Cezaro.
如履薄冰 kvazaŭ irante sur maldika glacio sur akvo (p. 794)
【如临深渊，如履薄冰】 kvazaŭ stari sur la rando de abismo aŭ iri sur maldika glacio — agi kun ekstrema singardo
筷子 haŝioj (p. 796)
【筷子】 manĝbastonetoj
挥泪斩马谡 pro la disciplino puni gravulon kun elkora domaĝo (p. 797)
【诸葛亮挥泪斩马谡】 Zhuge Liang larme ordonis ekzekuti la generalon Ma Su — pro la disciplino puni gravulon kun elkora domaĝo
琵琶 bivo (p. 855)
【琵琶】 pipa-o, ĉina kvarkorda plukinstrumento, iom simila al gitaro
小人闲居为不善。 Senprudentulo friponas, kiam li estas tro libera. (p. 447)
【小人闲居为不善】 kiam malgranda homo estas senokupa, li lernas fari malbonon; senlaboreco estas patrino de ĉiuj malvirtoj (z)
人生七十古来稀。 Atingi sepdek-jaran aĝon estas ne ĉiamaĵo en la homa vivo. (p. 947)
【人生七十古来稀】 de la antikveco la sepdekjara aĝo estas ĉiam maloftaĵo [ne ĉiu homo povas atingi la sepdekjaran aĝon]
水至清则无鱼。 Se la akvo tro pura restas, fiŝoj ne nestas. (p. 954)
【水至清则无鱼】 kiam la akvo estas tro klara, en ĝi estas nenia fiŝo — oni ne devas postuli absolutan purecon; oni ne devas fari troan postulon al iu aŭ io
【水至清则无鱼，人至察则无徒】 la akvo, kiu estas tro klara, havas en si preskaŭ neniajn fiŝojn; la homo, kiu estas tro kritikema, havas preskaŭ neniajn amikojn
发表于 2010-7-19 10:05:27
收藏
转播
分享
淘帖