|
|
5#
楼主 |
发表于 2010-9-1 10:50:50
|
只看该作者
附2005年版“-ig/”词条原文：
*-ig/. Suf. almetebla al ĉiaj rad-oj kaj esprimanta la efikon de ia kaŭzo, ne precizigante la manieron, kiel efikas tiu kaŭzo, per peto, ordono, trudo aŭ interna neceseco. I- Kun neverba rad., ig signifas: “agi tiamaniere, ke iu alia estu en la stato esprimata de la rad.; fari, ke iu estu ia aŭ iel”; alivorte oni devas ĉiam subkompreni antaŭ la suf. la finaĵon -a: A. Kun ADJEKTIVA rad.: akrigi (fari akra), aliigi, apartigi, beligi, blankigi, blindigi, certigi, dikigi, ktp; laboro lacigas; kiu tro sin pravigas, tiu sin mem kulpigas; tiu flamo lumas, sed tute ne varmigas; la prudento necesigas nin venki la naturon (igas necese, ke ni venku). B. Kun ADVERBA, PREPOZICIA aŭ AFIKSA RAD.: aligi (fari, ke iu venu al, meti ion ĉe ion, almeti ion); disigi (fari disen); eligi (fari, ke io estu el); enigi; forigi; surigi, ktp; ni devas labori por kunigi, ne por disiigi. C. Kun simpla SUBGSTANTIVA rad., ig aldoniĝas al la adj-a formo derivita el la rad.: entuziasmigi (fari entuziasma); flamigi (fari flama); glaciigi, pintigi, publikigi, rajtigi (traktaton), reguligi, ruinigi, ktp; tiu fonto ŝtonigas objektojn. Rim.1 Kun kelkaj subst-oj, kiuj montras mem kvaliton pli ĝuste ol objekton, ig subkomprenigas antaŭ si la finaĵon -o: anigi (fari ano); edzigi (fari edzo); fianĉigi, ktp. Rim.2 Kelkaj verboj signifantaj “meti ion en la staton montratan de la rad.” aŭ “doni al io la formon montratan de la rad.” estas senpere derivitaj per la suf. ig el subst-aj rad-oj: amasigi (meti en staton de amaso; aranĝi en maniero de amaso); krucigi bastonojn (aranĝi en formo de kruco); garbigi grenon; foliigi arĝenton; naturigi beston (laŭnaturigi, aranĝi tiel, ke ĝi konservu naturan vivantan aspekton); ordigi (laŭordigi, aranĝi laŭ ordo); pecigi (meti en staton de pecoj); polvigi; seriigi (aranĝi laŭ serioj); vicigi (aranĝi laŭ vicoj). (→ I, D, c) Rim.3 El aliaj subst-aj oni sammaniere derivas per la suf. ig sen pref-a prep-o verbojn signifantajn “havigi al, provizi per, garni per” (-iz): bukligi, hararon; gustigi manĝon; korpigi ideon (oni uzas ankaŭ enkorpigi). → D); leĝigi popolon (doni leĝojn al); limigi kampon (doni limojn al); rajtigi sendilon (doni rajton al); rimigi versojn; truigi ladon (provizi per truoj); vortigi decidon (doni vortan esprimon al). Rim.4 Konforme al la principo, permesanta forlason de ne nepre necesa afikso, oni pli kaj pli kutimas forigi ĉe la verboj aluditaj en Rim.2 kaj 3 ne nur la pref-on, sed ankaŭ la suf-on ig en la okazoj, kiam la derivita verbo evidente povas havi nur unu sencon: embarasi, niveli, animi, balzami, bridi, bukli, digi, figuri, formuli, gudri, kadri, limi, loki, maski, makuli, nodi, numeri, ombri, ori, rimi, sulfuri, trui, vaksi, vuali, zoni, ktp. Kp la analogajn verbojn senpere derivitajn el nomo de ilo: martelo / marteli. Oni ankaŭ rimarku, ke la mala responda verbo konservas ambaŭ afiksojn: senanimigi, senbridigi, senmaskigi ktp. → I, D, Rim.2. D. Kun SUBSTANTIVA rad., antaŭita de PREFIKSA PREPOZICIO, ig havas diversajn sencojn, laŭ la speco de la pref., sed la subst. estas ĉiam la komplemento de tiu prep. a) Kun loka prep., ig signifas “meti en la lokon esprimitan de la rad.”: albordigi (venigi al la bordo); alcentrigi (puŝi al la centro); devojigi (forklini de la vojo); elartikigi (eligi el la artiko); elnodigi; enbalzamigi (meti en balzamon); endigigi, enkorpigi, enkasigi, enlimigi,enlitigi, enmanigi, ensabligi (ŝipon), enŝipigi, enterigi, entombigi, interdigigi (meti inter digojn); subakvigi (meti sub akvon); surkrucigi (meti sur krucon); surterigi, ktp. b) Kun prep. esprimanta senecon aŭ forigon, ig signifas “senigi je la objekto esprimata de la rad.”: senakvigi (senigi je akvo); senbridigi, senbukligi, senmaskigi, senordigi, senplumigi, senpolvigi, detronigi, senvualigi, dezonigi, ktp. c) Kun prep. esprimanta la manieron (laŭ, en (fm)), ig signifas “meti en la staton esprimatan de la rad.”: endanĝerigi (meti en danĝeran situacion); laŭliniigi palisojn. (→ I, C, Rim.2). Rim.1 Ĉar kelkaj verbaj rad-oj ne ebligas, ke oni devenigu de ili verbojn kun maniera aŭ sengia signifo, oni devas tiri tiajn verbojn el la responda subst-a formo: alfinigi (konduki al fino), endormigi (meti en dormon); malbriligi (senigi je brilo), sendevigi (liberigi iun je devo); senmovigi, sensentigi, senvidigi, ktp. Kiam la subst-a formo estas sufiksohava, tiu suf. ordinare malaperas en la kunmetado: enloĝigi (enloĝej)igi, meti en loĝejon); enveturigi (meti en veturilon); senarmigi (senigi je armiloj) ktp. (→ Rim.3). Rim.2 Ĉar tiu formo de vortfarado per sen esas ordinare pli klara kaj pli drasta, ol la formado per mal, oni ofte kreas analogajn derivaĵojn, kvankam ekzistas pli simpla kontraŭaĵo kaj neaĵo per la pref. mal: seninfektigi (malinfekti); sensigeligi (malsigeli); senŝarĝigi (malŝarĝi); senvestigi (malvesti), senarmigi (malarmi) ktp. Rim.3 Oni ne konfuzu du ŝajne similajn, sed efektive tute malsamajn, formojn de kunmetado, kiuj ambaŭ konsistas el pref-a prep. aŭ adv., subst-a rad., kaj la suf. ig. La unuan tipon, en kiu la subst. estas komplemento de la prep., ni priparolis supre (→ I, D); la alian tipon prezentas tiaj vortoj kiel kunordigi, subordigi, dispecigi, kunamasigi, kies formado estas tute malsimila, ĉar en ili la subst. ne estas komplemento de la prep., sed tiu ĉi prep. aŭ adv. estas pref-e aldonita al jam aparte ekzistanta verbo, rekte derivita el subst. per la suf. ig (→ I, C), tiamaniere, ke oni devas analizi tiajn vortojn ne jene: kun-ordo-igi, sub-ordo-igi, dis-pecoj-igi, sed jene: kun-ordigi (“ordigi-kun”, igi en ordon paralele kun io alia); sub-ordigi (“ordigi-sub”, igi en ordon sur io alia, depende de io alia); dis-pecigi (“pecigi-dis”, dise meti en staton de pecoj), kc. II- Kun VERBA rad. ig signifas: “agi tiamaniere, ke iu alia faru la agon esprimatan de la rad.”: A. Kun netr-aj verboj, subkomprenigas antaŭ si la part-an suf-on -anta (aŭ -inta); ĝi do transitivigas la verbojn: abortigi (igi iun abortanta); bruligi, ĉesigi, daŭrigi, devigi (fari ke iu devu); dormigi, enuigi, estigi, faligi, ĝojigi, haltigi, irigi, kurigi, kuŝigi, kutimigi, mortigi, pasigi, pendigi, pereigi, rapidigi, sidigi, starigi, suferigi, ŝprucigi, venigi, ktp. Rim. Kiel pri multaj verboj, la subjekto povas direkti la agon sur sin mem (refleksivaj verboj): sin mortigi, sin sidigi, sin starigigi, ktp. B. Kun (tr)-aj verboj, ig subkomprenigas antaŭ si la part-ajn suf-ojn -anta (aŭ -inta) aŭ -ata (aŭ: -ta); alivorte ĝi havas sencon jen aktivan, jen pasivan. a) Aktiva senco: sciigi amikon pri novaĵo (igi amikon scianta); trinkigi ĉevalon je akvo; vi vane penas kredigi min, ke tio estas vero; vi min manĝigos, mi vin trinkigos; tondro kampulon memorigas pri Dio; la patrino devigis ŝin manĝi en la kuirejo; ili lernigis sian langon paroli malveron; ĉio konjektigas min, ke ...; la ideoj pensigas, la sentoj agigas; mi decidigis mian amikon veni en la teatron; pli bone estas enviigi, ol kompatigi ktp. b) Pasiva senco: sciigi novaĵon al amiko (igi novaĵon sciata); trinkigi akvon al ĉevalo; mi manĝigis kokinon al miaj gastoj; humileco pardonigas eĉ grandajn krimojn; ili komprenigis la neordinaran desegnon; marĉandado aĉeti ne devigas; tiu afero decidigis la militon; havigi al iu panon; konigi sciigon; abonigi al iu gazeton; aŭdigi sian voĉon; distingigi iun, ktp. Rim.1 Kvankam unu sama ig-verbo povas esti jen aktiva, jen pasiva, ĝi ne povas havi siajn du komplementojn en akuz., sed unu el ili devas esti konstruata kun prep.; oni ne povas diri: “sciigi amikon novaĵon”, sed oni devas uzi unu el la du supre montritaj konstruoj. Rim.2 La supraj reguloj aplikiĝas al la verboj, derivitaj per ig el verboj, jam kunmetitaj kun pref.: la pluvo malsoifigas (igas malsoifanta) la teron; vi elhakigis (igis elhakita) al vi tombon; li elĉizigis (igis elĉizita) en la roko loĝejon por si. (→ I, D, Rim.3.) Rim.3 Kvankam la pasiva senco estas pli ordinara kaj ofta, la ig-verbo povas iafoje esti dubasenca. Por forigi ĉiun dubon, oni povas laŭ la konsilo de Zamenhof esprimi antaŭ la suf. ig la part-aan suf-on, ekz.: la farmisto manĝantigis aŭ manĝatigis siajn kokinojn. esprimado de tiu suf. estas necesa, kiam oni volas precizigi, ke la ago okazos en la estonteco: sin devontigi al la pagado de grandaj sumoj; naskontigi inon. Rim.4 Malgraŭ tiu kunmetada analizo, oni atentu, ke la ig-verboj rolas kiel simplaj verboj el la vidpunkto de la sintakso: la eventuala refleksivo rilatas post ili al la subjekto de igi, kaj la subjekto de la kaŭzata ago neniam povas esti esprimata per la de de la agantadjekto: li sentigos al vi sian skurĝon (Kp: li montros ...); kion la magistrato anoncigas al mi per vi? (Kp: sendas ...); li konstruigis al sia amatino palacon per fama arkitekto. III- El ĉiuj verboj derivataj per ig, oni povas regule devenigi: A. Subst-ojn, kun la senco “ago -igi”, aŭ “-igaĵo”, ekz.: la mortigo je Cezaro; aprobi la nuligon de kondiĉo; kondamnita je pendigo; estu trankvila, mi donos al vi kontentigon. B. Adj-ojn, kun la senco “-iganta, povanta -igi”, ekz.: saniga aero; mortiga frapo; ruinigema filino de Babel. C. Adv-ojn, kun la senco “en -iga maniero”, ekz.: enuige paroladi; devige rideti. Rim. Ĉe tiuj derivitaj adj-oj kaj adv-oj, la suf. estas ofte malmulte utila, kaj tial forlasita: disting(ig)a, dolor(ig)a, lim(ig)a ktp. IV- ig/i (tr) Uzata memstare, havas la saman sencon kiel la suf.. Sed, en la praktiko, Zamenhof uzas ĝin nur kun la sencnuanco “instigi, persvadi, atingi”, aŭ sola: mi prenis kaj dissigelis.—Kiel do vi ...? —Mi mem ne scias. Nenatura forto min igis; kial ŝi devus tiel agadi? Kio ŝin igus?; aŭ nur kun verba objekto, ordinare por eviti aŭ sencodubon, aŭ nekutiman kunmetaĵon (-iĝigi) aŭ troan akumulon de diversaj objektoj: lia voĉo igas cervinojn naski; ekinsistis la plejaĝuloj, por igi lin leviĝi de la tero; igi la aliajn gazetojn konatigi siajn legantojn kun nia literaturo; fariĝi pli singarda igis min via propra letero; rimedo por igi la mondon komenci uzadi la lingvon; la maniero, kiel igi la libristojn havi ĉiam librojn Esperantajn; vintra tago igas la grupojn ĉirkaŭ ĉiu kameno fari pli malvastan ligon kontraŭ la elementoj. Rim.1 Oni devas pro la klareco ĉiam meti la subjekton de la inf. inter igi kaj tiu inf., kaj post la inf. ties objekton: igi sian animon ĝui plezuron de sia laborado. Tamen, se la objekto de la inf. estas pron., ĝi povas stari antaŭe: la bezono de viaj servoj igis min vin voki. Rim.2 La diferencoj inter igi kaj fari estas propre: a) ke igi neniam signifas “krei”, “produkti”: la tajloro faris (ne: igis) al mi veston; b) ke fari neniam havas inf-an objekton; la frazo de la F.K.: io nekonata faris pli rapide bati lian koron devas esti korektita al: ... igis ...; c) ke fari kun objekta predikativo egalas ĝuste al igi esti: tio igis la kronprincon esti singarda aŭ: tio faris la kronprincon singarda; same: la popolo faris lin episkopo aŭ igis lin esti episkopo. La analogeco inter tiuj du fraztipoj preskaŭ neeviteble kondukis al la forigo de esti: ne igu la invadon tro peza por ili; miaj atestoj igos vin favoraj.
igi Vd -ig IV- ig/i.
转自http://verdareto.com/forumo/cina/ |
|
发表于 2010-9-1 10:48:18
收藏
转播
分享
淘帖