（转帖）王崇芳之---编写中的《世界语汉语大词典》（初稿）词条样本之二“kap|o”

anniespera

编写中的《世界语汉语大词典》（初稿）词条样本之一“kap|o”

kap|o
①头，头部；脑袋： ~o de homo ［de ĉevalo, de drako］人［马，龙］的头/ (analoge) de pupo 玩具娃娃的头/ levi ［turni, balanci, skui］抬起［转动，头，摇］头/ mallevi ［klini］la ~on 低下［垂下］头/ moveti la ~on 稍稍动了一下头/ dehaki la ~on al iu 砍掉某人的头/ sin ĵeti en la akvon, la ~on antaŭen 头朝前地跳进水中/ la ~on malsupren 头朝下地；倒栽葱地/ pendigi tiun kanajlon la ~on malsupren 把那恶棍倒挂着吊死/ ~on ĉe ~o 头靠头；并排地/ ni dormadis ~on ĉe ~o 我们头靠头地睡/ antaŭo, malantaŭo de la ~o 头的前部，后部/ senti doloron en la ~o 感到头痛/ kiu ~on posedas, kombilon jam trovos 〈谚〉谁保住脑袋，谁就会找到梳子（意为：只要保住根本，其它次要的事都好解决。意近：留得青山在，不怕没柴烧）/ ~o majesta, sed cerbo modesta 〈谚〉脑袋威严，但智力可怜；大头笨脑子/ frapi al si la ~on （因突然想出一个好主意或突然有了新的发现而）拍打自己的头脑/ grati al si la ~on 搔搔自己的脑袋（人在感到困惑时的一种举动）/ de la ~o ĝis la piedoj 从头到脚；浑身上下；完完全全；彻头彻尾/ la virino rigardis lin de la ~o ĝis la piedoj 那女人从头到脚地端详他/ li estis en armaĵo de l' ~o ĝis piedoj 他全副武装/ la tuta lingvo estis kreita de l' ~o ĝis la piedoj 该语言完完全全是创造出来的 → facio, muzelo, vizaĝo

anniespera

②头脑，大脑，脑子；才智，理解力： havi bonan ~on 头脑好使，很有头脑；聪明 / havi klaran ~on 头脑清楚；神志清醒 / havi obstinan ~on 头脑固执；顽固 / ~o estas por tio, ke ĝi zorgu pri ĉio 〈谚〉脑袋的职责是照管一切 / kalkuli en la ~o 心算 / streĉado de la ~o 动脑筋努力思索；绞脑汁 / mi havas aliajn aferojn en la ~o 我脑子里想着另外几件事；我另有所思 / saĝa ~o duonvorton komprenas 〈谚〉聪明的脑袋能够理解半句话（意为：只要稍微暗示一下，聪明人就能听懂） / pro ~o malsaĝa suferas la kruroj 〈谚〉脑袋糊涂，双腿受苦（意为：脑袋健忘或考虑不周，会害得双腿疲于奔命） / rompi al si la ~on ( = cerbumi) 苦苦思索；绞尽脑汁 / multe en ~o, sed nenio en poŝo 〈谚〉脑袋里渊博，钱袋里冷落 / al neniu venis en la ~on enmeti ... 谁也没有想到要把…放进去 / enskribi ［enmeti, bone noti, bone ŝlosi］ ion en la ~o 记住某事 / frenezan ideon enpreni al si en la ~on 脑子里接受了荒诞的想法 / enbati ion en sian ~on ［al si en la ~on］ 〈谚〉硬塞自己的脑袋；（通过多次重复）使自己牢记不忘；强使自己记住 / enbati ion en ies ~on 硬往某人脑袋里灌；强使某人记住；（通过多次重复）使某人牢记不忘；灌输 / ordigi al iu la ~on 〈谚〉严厉训斥［斥责］某人；把某人臭骂一顿（↘ lavo, prediko, sapumi, tani） / li ne havas ~on de ministro 〈谚〉他没有当部长的头脑；他没有治理才能（↘ pulvo） / perdi la ~on 〈谚〉心慌意乱；张皇失措；不知所措；失去冷静；失去理智（意为：对自己的心理平衡状态暂时失去控制因而紧张、慌乱、失去自制） / havi iom da vaporo en la ~o 〈谚〉已有醉意（脑子有点迷迷糊糊） / turni al iu la ~on 使某人头晕；使某人晕头转向；使某人头脑发昏；把某人迷住；使某人迷恋 / turni la ~on de la virinoj 使女人爱上自己；使女人神魂颠倒；把女人迷住 / lia sango estos sur lia ~o 他的罪必归到自己的头上（直译为：他的血将滴在他头上，意思是：他将对自己的死承担责任）（《旧约》） / mi metos ilian konduton sur ilian ~on 我将使他们对自己的行为负责 → cerbo, konscio, penso, prudento, rezono

anniespera

③（象征具有某种品质、性格的）人： li estas instruita ~o 他是一个有文化的人 / li ne estas kredeble politika ~o 他多半不是一个有政治才略的人 / universala ~o 多才多艺的人 / malpacienc(em)a ~o 急躁的人 / frivola ~o 轻浮的人
④（作为个体的人）个人，人： kiom da ~oj, tiom da opinioj 〈谚〉有多少个脑袋，就有多少种意见；多少个人，多少个主意（意近：仁者见仁，智者见智；十个十条心） / kiam vi kalkulos la ~ojn de la Izraelidoj, tiam ĉiu donu liberigan pagon por sia animo al la Eternulo 你数点以色列人的时候，他们各人要为自己的生命把赎价奉给耶和华（《旧约》） / prenu po unu omero por ĉiu ~o （你们要）每人各拿一俄梅珥（俄梅珥为古希伯来的谷物计量单位）（《旧约》） / tagmanĝo po dek frankoj por ~o 午餐每客10法郎 / prikalkulu la tutan komunumon de la Izraelidoj laŭ~e 你要根据人名数目统计以色列全体会众的人口（《旧约》）
⑤〈转〉首脑，首长，首领，头儿，主任，长，头目： la viroj estas ~oj de domoj 男人是家的主宰 / la ~o de Sirio estas Damasko 叙利亚的首城是大马士革（《旧约》） / edzo estas ~o de edzino, kiel ankaŭ Kristo estas ~o de la ekzlezio 因为丈夫是妻子的头，如同基督是教会的头（《新约》）
⑥（植物体的）头状部分；叶球（指甘蓝）： ~o de brasiko 一颗卷心菜 / ~o de papavo 罂粟的花 / artiŝok~o 洋蓟［朝鲜蓟］的花苞
⑦【植】头状花序，球花： ~o de trifolio 车轴草的头状花序 → ~itulo, glomerulo
⑧（物体的）顶端，顶部，上端，上部；球形末端： la ~o de lito 床头 / la metala ~o de la bastono 棍子的金属头 / ~o de pinglo 大头针针头 / ~o de najlo 钉子的头 / ~o de akso 轴顶 / kvadrata ［sesflanka］ ~o de bolto 螺栓的方形［六角］头 / ŝraŭbo kun ronda ［kvadrata］ ~o de ŝraŭbo 圆［方］头螺钉 / ~o de kolono ( = kapitelo)【建】柱头，柱顶 / ~o de martelo 锤子的头 / ~o de hakilo 斧子的头 / ~o de masto 桅顶 / ~o de kuplostango 连杆的头 / serĉa ~o de raketo 火箭的自动导引头部 / la ~o de arbo 树顶，树冠
⑨（物体的）前端，前部；排头，前头，（队伍的）先头： ~o de ŝipo ( = pruo) 船头 / ~o de kometo 彗星的头部 / ~o de listo 名单的开头；〈转〉第一名 / ~o de gazeta kolumno 报刊的栏首 / ĉe la ~o de artikolo 在文章的开头处 / marŝi ĉe la ~o de la irantaro 走在行进人群的前面 / ~stacio （铁路的）起始站 → fronto, kabo, kapuso
⑩【电】【计】（磁）头： magnet~o 磁头 / lego~o 读出磁头， 读（出）头 / skribo~o 写入磁头；写（入）头

anniespera

◆ ~a 头的，头部的： ~a doloro 头痛 / ~a kalkulo 心算 / ~a parto de la lito 床头
~aĵo【烹】猪（或牛等的）头肉
~eto ①小头，小脑袋： ~eto de birdo 鸟的小头 / ~eto de knabino 女孩子的小脑袋 / ~eto de kandelabro 枝形大烛台的小圆球 → butono ② = ~o[sup]⑩[/sup]
~ujo （潜水服上的）潜水盔 → kasko
en~igi 记，记住： li ne povis en~igi al si la deklinaciojn 他记不住词尾变化表 → parkere
mult(a)~a 多头的： multa~a drako （神话中的）多头龙 / mult~a misilo 多弹头导弹
sen~a ①无头的： sen~a molusko 【动】无头软体动物（如瓣鳃类或斧足类动物） / sen~a statuo 雕像 ②没有头脑的，愚笨的；不慎重考虑的，轻率的： sen~a malsaĝulo 没头脑的傻瓜
sen~igi 杀头，砍头，斩首；除掉首领；去掉（花草树木的）顶端，打尖，去顶： sen~igi mortkondamniton 砍去死刑犯的头 / sen~igi papavojn per bastono 用棍子打去罂粟的花 / sen~igi arbon 截去树梢 → ekzekuti
trans~iĝi 翻跟头，翻筋斗，翻斤斗： fari trans~iĝojn 翻了几个筋斗 / salti trans~iĝe 空翻
~antaŭe 头向前地，头在前脚在后地： fali ~antaŭe en la foson 头朝前跌进坑里
~loko 床头： Saul kuŝas kaj dormas en la centro de la tendaro, kaj lia lanco estas enfiksita en la tero apud lia ~loko 扫罗正睡在军营的中央，他的矛插在头旁的地上（《旧约》）
brul~ulo 容易激动的人
dik~a 大头的，头部肥大的；dik~aj rozoj【植】大花玫瑰
ĝet~o （入海的）堤头
korn~uloj （ = diabloj）【宗】魔鬼（西方人认为魔鬼头上长角）
kruc~o【技】十字结连轴节，十字头
lini~o 线路的起点；起点站
malplen~ulo 头脑空空的人，没有头脑的人，无知的人，浅薄的人
martel~o 见 martelo
nud~a 光头的，头上没戴帽子的
pafil~o （ = kolbo）枪柄，枪托
pont~o【军】桥头堡，滩头阵地
ŝildo~o【纹】盾形纹章的顶纹（即顶部的一道粗的横线）
ter~o （ = kabo）【地】海角，地角，岬（角），角
vent~ulo 没有脑筋的人；轻率的人

anniespera

附：2005年版PIV“kap/o”词条原文：
[sup]*[/sup]kap/o 1 Parto de la korpo de la trablastaj animaloj, supra ĉe la dupieduloj, antaŭa ĉe la aliaj, enhavanta la buŝon, cerbon kaj la organojn de pluraj sensoj: kapo de homo, de ĉevalo, de drako, (analoge) de pupo; levi, mallevi, turni, balanci, skui, moveti, ŝanceli, klini la kapon; dehaki la kapon al iu; sin ĵeti en la akvon, la kapon antaŭen; pendigi tiun kanajlon la kapon malsupren; ni dormadis kapon ĉe kapo; antaŭo, malantaŭo de la kapo; senti doloron en la kapo; kiu kapon posedas, kombilon jam trovos (se oni posedas la gravaĵon, oni trovas facile akcesoraĵon); kapo majesta, sed cerbo modesta; la virino rigardis lin de la kapo ĝis la piedoj; li estis en armaĵo de l’ kapo ĝis piedoj; (f) krei la tutan lingvon de l’ kapo ĝis la piedoj. → facio, muzelo, vizaĝo. 2 Tiu sama korpa parto, rigardata kiel sidejo de inteligento kaj saĝo: havi bonan, klaran kapon; obstina kapo; kapo estas por tio, ke ĝi zorgu pri ĉio; kalkuli en la kapo; streĉado de la kapo; mi havas aliajn aferojn en la kapo; saĝa kapo duonvorton komprenas; pro kapo malsaĝa suferas la kruroj (se oni havas malbonan memoron, oni devas kuri pli ol unufoje); rompi al si la kapon (cerbumi); ne rompante al mi la kapon, pro kia kaŭzo la lingvoj ne havas ...; multo en kapo, sed nenio en poŝo; al neniu venis en la kapon enmeti ... (neniu ekpensis pri tio); enskribi, enmeti, bone noti, bone ŝlosi ion en la kapo; frenezan ideon enpreni al si en la kapon; enbati ion en sian kapon (zorgi por bone memori ion), en ies kapon; ordigi al iu la kapon (malmilde riproĉegi. ↘ lavo, prediko, sapumi, tani); li ne havas kapon de ministro (li ne estas tre lerta. ↘ pulvo); perdi la kapon; havi iom da vaporo en la kapo (esti ebrieta); turni la kapon de la virinoj (enamigi ilin al si); lia sango estos sur lia kapo (li respondos pri lia morto); mi metos ilian konduton sur ilian kapon (mi respondigos ilin pri ilia konduto). → cerbo, konscio, penso, prudento, rezono. 3 Tiu sama parto, rigardata kiel simbolo de la tuta homo: li estas instruita kapo; diru al mi, ĉu li ne estas kredeble luma, politika kapo?; la gloro de tiu ĉi universala kapo flugados; amata objekto de studado de la flamaj kapoj. 4 Tiu parto, rigardata kiel signo de individuo; persono, unuo: kiom da kapoj, tiom da opinioj; kiam vi kalkulos la kapojn de la Izraelidoj; prenu po unu omero por ĉiu kapo; tagmanĝo po dek frankoj por kapo; prikalkulu la komunumon laŭkape. 5 (f) Estro, ĉefo: la viroj estas kapoj de domoj; ĉar la kapo de Sirio estas Damasko; edzo estas kapo de edzino, kiel ankaŭ Kristo estas kapo de la eklezio. 6 Pli-malpli densa, globa aŭ preskaŭ globa parto de vegetaĵo, i.a. de ŝoso: kapo (dense volviĝintaj folioj) de brasiko, laktuko; kapo (floro) de papavo; artiŝokkapo. 7 BO Preskaŭ globa aŭ globa infloresko, kiu ne havas involukron kaj kies floroj estas aŭ senpedunklaj aŭ mallonge pedunklaj: kapo de trifolio. → kapitulo, glomerulo. 8 Supra, plej alta parto de objekto: la metala kapo de la bastono; kapo de pinglo, de najlo, de akso; kvadrata, sesflanka, mergita, martelita kapo de bolto, de ŝraŭbo; kapo de kolono (kapitelo); kapo de martelo, de hakilo, de masto; kapo de kuplostango; serĉa kapo de raketo; freŝe kaj verde la arbo etendis sian potencan kapon. 9 Plej antaŭa parto de io: kapo de ŝipo (pruo); kapo de kometo; kapo de listo, de gazeta kolumno; kuŝi ĉe la kapo de la protokolo; li marŝis ĉe la kapo de la irantaro; kapstacio. → fronto, kabo, kapuso. 10 EL Parto de diskaparato aŭ magnetofono, kiu skribas aŭ legas informojn sur la disko aŭ bendo: magnetkapo, legokapo, skribokapo.

anniespera

kapa Rilata al kapo: kapa doloro, kalkulo; kapa parto de la lito.
kapaĵo KU Manĝaĵo farita el la kapo de besto, ordinare de bovido aŭ de porko.
kapeto 1 Malgranda kapo: kapeto de birdo, de elfo, de knabino, de kandelabro. → butono. 2 = kapo 10.
kapujo Parto de skafandro, kiu kovras la kapon. → kasko.
enkapigi Meti en ies kapon: li ne povis enkapigi al si la deklinaciojn. → parkere.
multkapa Havanta multajn kapojn: multakapa drako; (f) neniaj komitatoj povas per multkapa kaj blinde palpanta rezonado trovi la efektivajn bezonojn de nia lingvo.
multakapa Same kiel “multkapa”.
senkapa 1 Ne havanta kapon: senkapa molusko; senkapa statuo. 2 Ne havanta saĝon, pripensemon: ho mi, senkapa malsaĝulo!.
senkapigi Senigi je la kapo: senkapigi mortkondamniton; senkapigi papavojn per bastono; senkapigi arbon. → ekzekuti.
transkapiĝi Kaprioli tiamaniere, ke oni metas la kapon sur la teron kaj ĵetas la piedojn supren, por rulfali sur la alia flanko: fari transkapiĝojn; salti transkapiĝe.
kapantaŭe Kun la kapo antaŭe de la piedoj: fali kapantaŭe en la foson.
kaploko Loko de la kuŝejo, lito ks, kie normale troviĝas la kapo de la kuŝanto: lia lanco estas enfiksita en la tero apud lia kaploko.
brulkapulo Persono ekscitiĝema pro memfiereco.
dikkapa Havanta dikan kapon: dikkapaj rozoj.
ĝetkapo Fino de ĝeto en la maro.
kornkapuloj Diabloj.
kruckapo TK Ĉarniro, kuniganta la piŝtostangon kaj la turnostangon de maŝino kaj glitanta en rekta kondukrelo.
linikapo Komenco aŭ fino de linio.
malplenkapulo Sencerba, frivola homo: pri tiuj ĉi homoj (pioniroj) ĉiu malplenkapulo povas spritadi en la gazetoj.
martelkapo Vd martelo.
nudkapa Havanta nekovritan kapon.
pafilkapo Kolbo.
pontkapo AM Provizora pozicio, okupita en malamika teritorio transrivero aŭ maro, por ebligi postan surpontigon aŭ elŝipiĝon.
ŝildokapo HE Figuro en formo de horizontala larĝa strio ĉe la supra rando de blazonŝildo, tuŝanta ĝian supran randon.
terkapo Kabo.
ventkapulo Ne serioza homo: kio en tiu ventkapulo estis simila al revizoro?.

转自http://verdareto.com/forumo/cina/