抢救出来的诗集

石成泰

抢救出来的诗集
石成泰
我要写的是世界语大诗人卡洛采（Kalman Kaloscay, 1891-1976）的一本原创诗集《独吟》（Izolo）。关于这位被塔尔柯尼（Lojos Tarkony）称为世界语文学“顶梁柱”（Pilastro）的卡洛采的生平和创作，我已经写过不少，也就不再重复。
卡氏最早的一本诗集《世界与心》（Mondo kaj koro）出版于1921年。1931年，他的诗集《绷紧的弦》（Streĉita kordo）出版，同年他的另一本诗集《诗韵造像》（Rimportretoj）也随之问世。人们称赞说：世界语文学已经有了可以与民族语里的优秀之作相媲美的诗歌作品了。从此也开启了世界语文学史上的第二阶段。

1939年，匈牙利的文学世界出版社（Literatura Mondo），出版了卡洛采的诗集《独吟》，是继卡氏1931年出版的《绷紧的弦》和《诗韵造像》之后的一本诗集，列入文学世界出版社第77号出版物。“诗集已经印出来了，但从未装订，因为第二次世界大战开始了，随后六年时间——正如卡洛采在这本诗集最后的‘告别’一诗所预言——‘荒漠的心啊，在鲜血流尽之后，国家也变成了荒漠……’。虽然卡洛采和幸存的忠诚人，后来成功地暂时重建了‘文学世界’社，但是被遗忘和发霉了的《独吟》的陈旧印张躺在那里。多亏了罗塞蒂在战后几年的造访，才解救了——现在听他自己说吧：
‘要我讲讲他的战争爆发之前刚印刷出来，但是从未出版的新诗集《独吟》吗？我纠缠请求五册，直到他同意，把我领到颓败的木棚，印张散乱地堆放在地上。我仔细地收集了五册，就成了唯一的留存在世的了。’（Esperanto, n-ro marto, 1976, p.46）”
（La volumo estis presita; sed ĝi neniam estis bindita, ĉar komenciĝis la Dua Mondmilito kaj sekvis ses jaroj dum kiuj – kiel antaŭdiris Kalocsay en sia “Adiaŭo” fine de la nuna volumo – “dezertaj koroj, kaj, post sangelĉerpo, la landoj same iĝis jam dezertaj…” Kvankam Kalocsay kaj la travivintaj fideluloj sukcesis poste restarigi, provizore, Literaturan Mondon, tamen la malnovaj oktavoj de Izolo kuŝis forgesitaj kaj ŝimantaj. Nur dank’ al vizito de Reto Rossetti, kelkajn jarojn post la milito, saviĝis – sed li rakontu mem:
‘Aŭ ĉu mi rakontu pri lia nova poemaro Izolo, presita ĵus antaŭ la militeksplodo, sed neniam eldonita? Mi tede petegis 5 ekzemplerojn ĝis fine li konsentis kaj gvidis min al kaduka barako, kie la oktavoj kuŝis disŝutite sur la tera planko. Mi zorge kolektis kvin kajerojn, kiuj do fariĝis la solaj postrestintaj ekzempleroj en la mondo.’）1）
常常是一本书的后面隐藏着一个故事，讲出来会令人感动。卡氏的这本诗集，就凭借罗塞蒂从地面上收集出来的五册印张本，保留下世界语文学不可或缺的经典杰作。奥德后来做《世界语原创文学引言》的报告，说《独吟》第一版出版于1939年，2) 其实这一版只有五册，而且是几十年后才发行——他送了一册给奥德，UEA利用这一册，重新排版，于1977年，出版了精装本诗集《独吟》，八十页，列为第二版。

            Kalman Kalocsay
这个故事还可以讲下去：1982年我收到瑞士老世界语者马科斯·库波勒（Max Kubler，此君已在三十多年前辞世，祝他在天国安宁！）寄赠的这本诗集，就读起来，那第一组里第一首Ho, Esperanto! 立刻扣动了我的心弦！后来我把这首诗翻译成汉语，寄到北京，在全国世协的机关刊《世界》上发表。我把书借给胡国柱，他由于同样喜欢这本诗集，就手抄下来（那时我们这里还没有复印地方）。抄书几乎成了他的习惯——由于爱书，而又很难得到好书，他曾把从方善境先生那里借来的书，手抄下来，其中就有厚厚的《世界语诗选》（Esperanta Antologio, 1 eld. 1958, Stafeto）、《恶之花》（La Floroj de l’ Malbono, 1957, Stafeto）等等。国柱读后，就把1936年，诗人卡洛采成为世界语者25周年（1911 - 1936）写的一首长诗《周年欢庆致尤利·巴基信》（Jubilea letero al Julio Baghy）翻译成汉语；把他此前在《金周纪念册》（Ora Duopo, 1966, HEA, Budapest）一书中读到的巴基写的《致卡尔曼·卡洛采的信》（Letero al Kalmano Kalocsay）一诗也翻译成汉语，在广东世界语协会的机关刊物《绿穗》 （Verda Spiko）上发表。巴基和卡洛采同年出生（1891），同时登上世界语文坛（1921），成为引领世界语文坛的灿烂双星（la ĝemela stelparo）！3）
《独吟》一书，分为四个单元：Verdstele, Malnovaj Madrigaloj, Sur la monto Nebo kaj Japaneskoj。这第一单元里的八首诗，都是关于世界语的，被人们讥诮为“绿色题材”，其实倒道出了世界语者对自己心爱语言的挚爱心声。这些诗感情真切，技巧成熟，都是好诗。请看他写给巴基的“信”里的几句：
Pri vi unue! Vin post via migra
Vojaĝo hejmen, vidas mi kun nigra
Vizaĝo kaj kun okulparo fulma
Ataki korojn per parolo ŝturma,
Kiam unue vi kun agopreto
Venis al hungara societo.
……
参加世运活动的读者，集会时遇见可以交心的同好，可能都会有等同身受的亲切感。
那首写于1936年的Konfuza Balado （嘈杂叙事曲）有个副标题：pri neologismoj kaj mondpereo（关于新词和世界末日），背景是卡氏喜欢引进新词（neologismoj），有人赞同，有人反对，曾在世界语者之中引起过争论（巴基就持不赞成态度），卡氏就调侃地说，为了我们语言的丰满，引进新词是必要地，不会引起世界毁灭：
Aŭ trupo sub lavanga roko,
Al mort’ ni devas nin dediĉi,
Sed kredas mi, por spit’ aŭ moko,
Ke nia lingvo rajtas riĉi.
……
组诗Malnovaj Madrigaloj是情诗，共九首，是抒情的杰作，虽然爱情与死亡是几乎被诗人用滥了的题材，可是卡洛采还是写得缠绵悱恻：
Mi amas vin – ho tamen kara
Parol’! Ĝi diras min al vi!
Ĝi estas la spegulo klara
De la eterna nostalgi’,
Per kiu mia kor’ sopiras
En via brust’ je bona hejm’,
……
收在Sur la monto Nebo一组里共有11首诗，都是抒情杰作，大多用十四行诗体（商籁体）写的。其中Cinikaj sonetoj一首，也是组诗，六首十四行诗，加上prologo（前言）和Epilogo（后记）共八首。
最后一组诗Japaneskoj, 是卡洛采用日本的“短歌”（tankao）体写的，分成三组：Naturo, Homo kaj Amo （自然，人，爱），一共有二十九首抒情“短歌”，在那时,这种形式还是很新颖的，小诗的意境也很丰满：
Serenado
Trilon de grilo
Sur kampo, en mallumo
De somernokto,
Akordoj akompanas
De fajna fojnparfumo.
卡洛采用“三行体”（tercino）给这组诗写了“序诗：
En mond’ konfuza, kor’ konfuza
Eksonas ĝeme, dissonance,
Kaj tamen, pri l’ dolor’ obtuza

Ekkanti volus ritmodance
Kaj volus por muzik’ per tordoj
Agordi liron, sed, malŝance,
……
这本诗集最后用一首十四行体的《告别》（Adiaŭ）来结束，那时第二次世界大战的硝烟已见，卡洛采这位敏感的诗人，而且是老柴追求“人类大同”（la homara harmonio）理想的忠诚的信徒，怎能不感叹：
Forsonos kant’, kaj mortos trilkoncertoj!
Dezertas koroj, kaj, post sangelĉerpo,
La landoj same iĝos jam dezertoj,
……
在《独吟》之后，1956年Koko出版社出版了他以伊索寓言为素材写的诗集《伊索的智慧》（Epoza Saĝo），卡洛采没有再单独出版过诗集。他以后的创作的诗歌，有些收录在《金周纪念册》中。奥德注意到一个他说是“挺有意思的”（kroma intereso）事，“就是，卡洛采不断修改自己作品，接下来就是，有几首被修改后的文本出现在《金周纪念册》里。通常（可能惟一的例外是“陈旧的情歌”第一首的第一段）改动不大；但是我似乎不是唯一一个觉得诗人后来的思路不一定更好的人……”（Nome, Kalocsay estis poeto, kiu konstante reviziis siajn tekstojn, kun la sekvo, ke pluraj el la koncernaj tekstoj aperis reviziite en Ora Duopo. Ĝenerale (eble la sola escepto estas la unua strofo de la unua “Malnova Madrigalo”) la ŝanĝoj estas malgrandaj; sed verŝajne mi ne estos la sola, kiu trovos la postpensojn de la poeto ne nepre plibonigoj…）4)
奥德是不赞成总是改动已经发表过的文本的，他从来没有对自己已经出版过的作品改动过；不过，这里他的批评意见说得很委婉……得体。

1） W. Auld: Antaŭparolo,  Izolo, 1977,  UEA，p. 3
2） W. Auld: Enkonduko en la originalan literaturon de Esp-o, 1979, Iltis,  p. 44
3） vd. 笔者的《风过留痕》内“双星齐灿”一文，2008，远方出版社， p. 24-26
4） same 1)，p. 4
2019/11/19, 泰来