（转帖）怎样理解“vitreca”、“vitrigi”和“vitriĝi”的引申义？

anniespera

王崇芳


我在《世界语汉语词典》“vitro”词条中看到这样三例句：

vitreca okulo: 清朗的眼睛

larmoj vitrigis la pupilojn: 泪水使眸子发亮

okuloj vitriĝis: 眼睛晶莹明亮

可以认为这三个例句都是误译。

让我们先来看看“vitreca”的词义。《世界语汉语词典》给它的汉语译语是：“玻璃般的，晶莹的，透明的”。这三个译语中，第一个是字面义，第二和第三个应该看作引申义。很遗憾，这两个引申义都译得不够确切。先让我们来看看原文的《世界语插图大词典》（PIV）给这个派生词的释义：“Havanta aspekton de vitro”。按这个原文释义，《世界语汉语词典》译语中只有第一个（“玻璃般的”）是正确的，第二个译语是词典编者因望文生义而产生的无根据的误译，第三个译语只能用在特定的情况下。那么“玻璃般的”，究竟指的是什么样的一种状态呢？为了回答这个问题，我们先来看看某些自然语中和“vitreca”对应的词语的含义。先看法语中的“vitreux”的引申义：

vitreux: … 2. 无神的，呆滞的： regard ~ 无神的眼光 （见《法汉词典》）

再看俄语的对应词：

cтеклянный: … 3.〈转〉像玻璃的；呆板的，无神的：~ взгляд 呆板的眼光 （见《大俄汉词典》）

再见英语的对应词：

glassy: 1. 玻璃质的，玻璃状的 2. （眼睛）呆滞的，没有神采的 3. 透明如玻璃的，平稳如镜的 （见《英华大词典》）


严格地说，自然语中的对应词的词义和用例，只能作为理解世界语词语的参考，不能作为主要的依据。最有说服力的还是从柴门霍夫的译著中找来的具体用例。现在让我们来看看柴门霍夫翻译的《Marta》中的一些用例：

La pupiloj kovriĝis per vitreca vualo.

Ŝia vizaĝo restis netuŝita, kaj per la vitrecaj okuloj ŝi rigardis la stelplenan ĉielon.

Marta sidiĝis hodiaŭ ĉe la malgranda fenestro, per vitrecaj okuloj ŝi rigardis la tegmentojn de la ĉirkaŭantaj domoj

Ŝia rigardo fariĝis vitreca kaj retirita internen.

Ŝi nun jam ne kuris, sed iris malrapide, rigida, muta, kun senmova vizaĝo kaj kun okuloj, kies vitreca rigardo vagadis sur la vizaĝoj de la pasantoj.

Ŝiaj okuloj vitrece rigardis en la spacon.

Larmoj elfluis el sub la palpebroj kaj vitrigis la pupilojn.

够了，不用再举例了。现在我们完全可以明确地说，《世界语汉语词典》给“vitreca”的汉语译语“晶莹的”如果用在形容人的眼神上，和这个词的所要表达原义正好相反。

明确了“vitreca”的引申义，就不难理解vitrigi”和“vitriĝi”的引申义了。前者应该是“使滞钝无光”或“使呆滞无神”，后者应该是“变得滞钝无光”或“变得呆滞无神”

那么，如上所说，第三个译语（“透明的”）可以用在什么样的特定情况下呢？请看《世界语插图大词典》（PIV）“vitreca”下的用例：

vitreca lago 清澈的湖水

结论：词典的译语应该有所依据，不能望文生义，并尽可能注明译语的适用范围。例如，“vitreca”的译语可以作如下处理：

vitreca 玻璃般的；无神的，呆滞的 （眼睛、目光）；透明的，清澈的（指湖水等）

在《汉语世界语大词典》中也有“vitreca”的用例：

【呆滞】 [dāizhì] ①(不灵活) inerta; malvigla: 两眼无神 havi vitrecan [senespriman] rigardon ②(不流通) malaktiva: 避免资金～ ne lasi la kapitalojn malaktiviĝi

光 [guāng] ①(亮光) lumo; radio: 日～ sunlumo; sunradio / 爱克斯～ iks-radioj / 月～ lunlumo / 就着蜡烛～看书 legi ĉe la lumo de kandelo ②(光泽) brilo: 两眼无～ havi malbrilajn [vitrecajn] okulojn / 红～满面 kun ruĝe brilanta vizaĝo ③……

【滞呆】 [zhìdāi] malvigla; malbrila: 两眼～ havi vitrecan [senespriman] rigardon

【滞涩】 [zhìsè] ①(迟钝) malrapida; malvigla: 举止～ malrapida en movoj / 目光～ havi vitrecan [senespriman] rigardon ②(不流畅) (pp stilo de skribaĵo) malglata; malklara


转自http://www.elerno.cn/bbs/dispbbs ... 948&page=21